Aile sosyolojisinde evlilik türleri

Evlilik ve aile çeşitlerini beş başlık altında sınıflandırabiliriz. Evliliklerin bu sınıflandırması, oturulan yere göre, eş sayısına göre, eşin seçildiği gruba göre, otorite ilişkilerine göre ve soy ve secereye göre yapılmaktadır.

Oturulan yere göre evlilik, matrilokal (erkeğin kadının ailesinin evinde oturması), patrilokal (kadının erkeğin evinde oturması) ve neolokal (kadın ve erkeğin yeni bir ev açmaları) olmak üzere kendi içinde üçe ayrılmaktadır.

Eş sayısına göre evlilik, monogami (tekeşlilik) ve poligami (çokeşlilik) olmak üzere ikiye ayrılır. Poligami de kendi içinde poliandri (bir kadının aynı anda birden fazla erkekle evlenmesi) ve polijini (bir erkeğin birden fazla kadınla evlenmesi) olmak üzere ikiye ayılır.

Eşin seçildiği gruba göre yapılan evlilik, endogami (içevlilik) ve egzogami (dışevlilik) olmak üzere ikiye ayrılır.

Otorite ilişkilerine göre evlilik, patriyarki (ataerkil) ve matriyarki (kadının otoritesine dayanan) olmak üzere iki türdür.

Soy ve secere ilişkilerine göre evlilikler mirasın nasıl bölüşüleceği konusunda, patriliniyal (baba soyunun üstünlüğüne göre miras paylaşımı) ve matriliniyal (ana soyunun üstünlüğüne göre miras paylaşımı) ve bilateral (her iki tarafın mirastan eşit hak alması) sistemde olabilirler.

Bu evlilik türlerinin dışında az da olsa levirat ve sororat türü evliliklere de rastlanmaktadır.

Levirat (Kayın Alma)

Kadının ölmüş olan kocasının erkek kardeşi ile evlenmesidir. Aile bütünlüğünü korumayı ve ölen kocanın geride kalan eşinin, çocuklarının bakımını amaçlayan bu tür evlilik, evli çiftlerden çok aile büyüklerinin kararıyla gerçekleşmektedir.

Sororat (Baldız Alma)

Karısı ölen erkeğin ergen olan baldızı ile evlenmesine sororat denir. Sororat, çocuklara en iyi anneliği yapacak kişinin çocukların teyzesi olabileceği düşüncesinden hareketle yapılır ve burada da amaç aileler arasında kurulmuş olan akrabalık ilişkisinin devamını sağlamaya yöneliktir. Evliliğin, bireysel işlevlerinden çok toplumsal işlevleri birinci düzeyde bir hedef olduğundan bu evliliklerde ailelerin kararı daha ön plandadır.