Psikoseksüel gelişimin 5 aşaması

Psikoseksüel gelişim, psikanalizin kurucusu Sigmund Freud’un kişilik gelişimini açıkladığı kuramdır. İnsanın cinsel yönden gelişimi; oral, anal, fallik, latens ve genital olmak üzere beş evrede tamamlanır.

Oral Dönem (0-1 Yaş)

Oral veya ağızal dönem, psikoseksüel gelişim evrelerinin ilkidir. Freud’un (6 Mayıs 1856 – 23 Eylül 1939) öncülük ettiği psikodinamik akımın kişilik gelişim kuramıdır. Psikodinamik kurama göre, kişi doğumda hazzıyla birlikte doğar. Haz alımının yolunda gitmesi ya da gitmemesi her dönemde saplanmaya yol açar ve bu da kişiliğinde izler bırakır.

İnsan yaşamının ilk yılını kapsar. Bu evrede “id”in hakimiyeti vardır. Bireyin haz kaynağı ağızdır. Bu nedenle bebekler her şeyi ağızlarına alarak tanımaya çalışırlar. Yeterli doyuma ulaşmayan veya aşırı doyum alan bireyler oral evrede saplanır (oral fiksasyon) ki bu durum gelecek yaşamda oburluk, sigara tiryakiliği, küfürbazlık, bağımlı kişilik yapısı gibi sonuçlar doğurabilir.

Anal Dönem (1-3 Yaş)

Anal ya da makat dönem psikoseksüel gelişim evrelerinin ikincisidir.

Oral dönemin ardından, genellikle 1-3 yaş arasında görülür. Bu dönemde süperego gelişmeye başlar. Doyum kaynağı anüstür. Bebekler anal evrede dışkısını tutma yeteneği elde ederler. Dışkısını tutmak veya bırakmaktan haz duyarlar. Bu dönemde anne babanın verdiği aşırı baskıcı denetleyici tutumlar, katı tuvalet eğitimi; çocuğun anal dönemde saplanmasına (anal fiksasyon) ve gelecekte obsesif kompulsif bozukluk, tuvalet işleriyle fazla uğraşma, cimrilik, kararsızlık, mükemmeliyetçilik, inatçılık, aşırı titizlik gibi davranışlar görülmesine neden olabilir.

Fallik Dönem (4-6 Yaş)

Fallik dönem, psikoseksüel gelişim evrelerinin üçüncüsü.

Anal dönemin ardından genellikle 3-6 yaş arasına görülür. Bu dönemde çocuklar cinsel organlarına, cinsel farklılıklara ve onların anlamlarına yönelir. Oedipus kompleksi ve iğdişlik korkusunu hissetmeye başlar. Vicdan ve ahlak duygusu gelişmeye başlar. Bu evredeki saplanmanın belirtileri ise; aşırı çekingenlik, girişim kısırlığı, cinsel kimlikte güvensizlik, cinsel kimlik gelişmesi, cinsel ilişkiden kaçınma, cinsel soğukluktur.

Latens Dönem (7-11 Yaş)

Uyuklama evresi, latens dönem ya da gizli dönem (Fransızca: periosde de latence, İngilizce: latency period), erken çocukluk cinselliğinin gelişim evrelerinden sonuncusunun bitiminden buluğunun başlamasına kadar olan süredir.

Oedipus kompleksinin sona ermesiyle başlayan süre içinde çocuktaki cinselliğin gelişiminde duraksamalar yaşanır; cinsel ve saldırgan içgüdüsel dışavurumlarda azalmalar, duraksamalar görülür; anne ve baba dışındaki kişilerle, gerek oyun arkadaşlarıyla, gerek öğretmenlerle ilişkiler kurulur; ben ve üstben gelişimini sürdürür ya da güçlendirir. Erken çocukluk dönemindeki cinsel yaşantılar ve etkinlikler, yaşananlar bilinçdışına itim konusu yapılır.

Genital Dönem (12-18 Yaş)

Genital dönem, Sigmund Freud’un psikoseksüel gelişim kuramına göre psikoseksüel gelişim evrelerinin beşincisi ve sonuncusudur.

Latens dönemin hemen ardından genellikle 12-18 yaş arasında görülür. Bu evrede kişi cinsel organlarından zevk almaya başlar. Ergen aileden bağımsızlaşarak karşı cinsten kişilerle olgun ve sağlıklı ilişkiler kurabilmeyi öğrenmeye yönelir. Meslek seçimine dair tasarılarda bulunma ve yuva kurma isteği belirir. Toplumdaki yeri ve yapmak istedikleri konusunda çatışmalar yaşar. Genital evrede, hızlı fiziksel gelişme ve buluğa erme, cinsel dürtülerin artması gibi olaylar görülür. Anne babalar bu dönemi yaşayan gencin ilgi ve ihtiyaçlarını gelişim özelliklerini tanıyıp, ona karşı saygılı ve anlayışlı davranarak sorunlarını çözmede yardımcı olmalıdırlar.