Cam Tavan Metaforu: Zirveyi Görüp de Erişememek

Bugün biraz akademik bir konu olan Cam Tavan Metaforu’ndan bahsedeceğiz.

Daha önce de bildiğim ancak Anadolu Üniversitesi Sosyoloji bölümünün son döneminin final sınavlarına hazırlanırken karşıma tekrar çıkan Cam Tavan Metaforu üzerine kitaptan bir alıntı paylaşmak istiyorum.

Her akademik konuda olduğu gibi aslında bu konuda da hiçbir eğitim olmayan insanların bile hayat tecrübeleri üzerinden bir fikirleri muhakkak ki vardır. Konu, Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları ders kitabında aşağıdaki gibi değerlendiriliyor. Aynen aktarıyorum;

Kadınların kariyer gelişimi ve yöneticilik pozisyonları daha özel bir önemle ele alınsa da iş yerlerinde ayrımcılık ve kadın aleyhine işleyen yapı sadece dikey ilerlemede değil yatay yapıda da görülmektedir. Yatay ayrımcılık aynı mevki ve aynı eğitim düzeyine sahip durumlarda eşit işe eşit ücret ödenmemesi, aynı sorumluluk, benzer roller ve fırsat eşitliğinin adil paylaştırılmamasıdır. Böylelikle kadınlar açısından kariyer gelişimlerinde yaşadıkları yatay ayrımcılık ilerlemeleri veya kendilerini yöneticiliğe hazırlamalarına engel oluşturmaktadır.

Farklı çalışmalarda farklı tanımlar yapılsa da cam tavan, kadınların üst yönetim seviyelerine yükselmelerinin önündeki engeller anlamına gelmektedir. İşyerlerinde kadınları bilgi ve becerilerini göz ardı ederek daha üst pozisyonlara çıkmalarından alıkoyan görünmez ve kırılmaz engellerdir. Cam tavan sendromu veya kadınların yönetim pozisyonlarında yer alamayışı konusunda araştırmalarda artış vardır. Literatür göstermektedir ki kadınların profesyonel iş yaşamlarında karşılaştıkları sorunlar ile erkeklerin iş hayatında yaşadığı sorunlar farklılaşmaktadır. Bununla birlikte karşılaştırmalı kültürel çalışmalar da göstermektedir ki yönetsel yeterlilik ve performans da kadın ile erkek yöneticiler arasında farklılıktan daha çok benzerliklere sahiptir. Farklılığın artış gösterdiği yerlerde ise cinsiyet farklılığı değil kadın yöneticilerin oranının çok az olması, davranış değişikliği, önyargı, ayrımcılık veya yaşam tarzı farklılıkları gibi faktörler belirleyici olmaktadır. Bu farklılıkların çoğu kadınların kariyer gelişimi ve yönetici olmaları üzerinde olumsuz bir etki yaratmaktadır (Linehan, 2000: 26).

Cam tavan temel olarak ayrımcılık ve önyargıyı anlatmada kullanılan bir metafordur. Kadın liderler ve potansiyel liderler üzerinde bir önyargı gelişmesine yol açar. Bu ayrımcılık kendisini birçok anlamda gösterir ve birçok farklı sonuç doğurur. Bu önyargı çok ince veya bariz bir şekilde işverenleri, oy verenleri ve hatta önyargının kendi mağdurlarını bile etkisi altına alabilir. Bu önyargı özellikle şirketlerin, politik yapıların karar alma durumlarında, kadınlara ve olası kadın lidere onların yeteneklerini geliştirmeleri, otorite kazanmaları ve özgüven kazanmaları konusunda ayrımcılık yaratır.

Kadın yöneticilerin erkek yöneticilerden farklı olarak ve sadece kadın olmaları nedeniyle yaşadıkları onlara özgü sorunlar şöyle sıralanmaktadır: Çalışma yaşamında yer alan kadınlar aile hayatlarında, çalışan kadın ve ev kadını rollerinin çatışması, ev işleri, çocuk bakımı gibi sorunlarla baş etmeye çalıştıkları gibi, iş hayatlarında işe alınma sürecinde, alacağı ücretin belirlenmesinde ve terfi sürecinde ayrımcı uygulamalarla karşı karşıya kalmaktadırlar. Bu sorunlar sadece kadın olmaktan kaynaklanmakta, toplumsal cinsiyet rolleriyle kadına yüklenmektedir. Toplumsal cinsiyet rollerinin yüklediği tüm görevleri gerçekleştirmek durumunda kalan kadınlar, işgücü piyasasında sınırlı alanlarda çalışmak zorunda kalmakta, bu sınırlılıklar işverenlere kadın üzerinde tekel gücü sağlamakta ve bu güç kadına yönelik ayrımcılığın artmasına neden olmaktadır, Kadınların iş gücüne etkin katılımı, kadınları bireysel olarak güçlendireceği gibi devletlerin de atıl kalan önemli bir potansiyeli iş gücüne katılmış olacaktır. Bu nedenle de devletin istihdam politikaları içerisinde toplumsal cinsiyet eşitliği de gözetmesi önemli ve gereklidir (Dedeoğlu, 2009). Bu engeller kadınların önüne, üst yönetim kademelerinde yapılması gereken işleri başaramayacakları endişesiyle değil, sadece kadın oldukları için çıkarılmaktadır. Cam tavanı oluşturan engeller açık bir şekilde ortaya çıkmamakta, çoğu zaman toplumsal cinsiyet ayrımcılığının bir uzantısı olarak meşru ve doğal olarak gözüken uygulamaların arkasına gizlenmektedir.